Endometrioza to przewlekła choroba zapalna o złożonym spektrum objawów. Według statystyk podawanych przez WHO dotyczy około 10% kobiet i dziewcząt w wieku rozrodczym na całym świecie1. Ze względu na rozpowszechnienie tej jednostki chorobowej w 1993 stowarzyszenie Endometriosis Association ustanowiło marzec miesiącem świadomości endometriozy.
Choroba ta jest trudna do zdiagnozowania m.in. przez jej symptomy. Pacjentki najczęściej odczuwają silny ból w okresie menstruacji oraz podczas współżycia. Objawów może być jednak dużo więcej. Endometrioza może powodować ból przy oddawaniu moczu bądź stolca, przewlekły ból brzucha czy odcinka lędźwiowego bądź promieniować do kończyn dolnych a nawet może przebiegać zupełnie bezobjawowo i być wykryta dopiero przy problemach z zajściem w ciążę. Charakterystyczna dla tej jednostki chorobowej jest obecność tkanki endometrium poza pierwotnym miejscem jej występowania czyli jamą macicy. Postępujące nacieki endometrialne mogą wpływać na okoliczne narządy np. jelita tworząc zrosty ograniczające ruchomość narządów. Gromadzące się tam komórki układu odpornościowego tworzą mikrośrodowisko zapalne. Sama miesiączka to proces zapalny, charakteryzujący się wzrostem liczby komórek odpornościowych rezydujących w tkankach, więc w przypadku występowania dodatkowych nacieków endometrialnych dochodzi w tym okresie do istotnego nagromadzenia cytokin, hemokin i innych mediatorów stanu zapalnego. Powstaje błędne, samonakręcające się koło dodatkowo napędzane przez estrogen2. Wykazano, że poziom tego hormonu jest wyższy w krwi menstruacyjnej pacjentek z endometriozą. Estrogen pomaga w rekrutowaniu komórek do miejsca nacieku przyczyniając się do pogłębiania nieprawidłowości w obrębie stanu zapalnego. Ponadto problem nie jest tylko miejscowy, ale powstałe zrosty mogą prowadzić do sklejeń powięziowych i wpływać negatywnie na ogólny stan fizyczny i naturalną ruchomość całego organizmu pacjentki.
Istnieją liczne publikacje, które wspomniany ból w obrębie stanu zapalnego łączą z powstawaniem w tym rejonie zmian na poziomie unerwienia i tym samym funkcjonowania autonomicznego układu nerwowego3. Układ autonomiczny dzieli się na układ współczulny (pobudzający), i przywspółczulny (hamujący). Żeński układ rozrodczy jest bogato unerwiony, dzięki czemu mięśnie mogą się kurczyć i rozkurczać ale również komunikować z układem odpornościowym i przekazywać sygnały do ośrodkowego układu nerwowego. Zmiany poziomu estrogenów wpływają na reorganizację nerwów autonomicznego układu nerwowego w obrębie miednicy. W przypadku endometriozy w miejscu stanu zapalnego obserwowany jest wzrost gęstości nerwów czuciowych, przy równoczesnym spadku gęstości nerwów układu współczulnego, co wpływa na zmniejszenie stężenia współczulnych neuroprzekaźników przeciwzapalnych. Powstałe zaburzenia uruchamiają szlak sygnałowy ostatecznie generujący ból. Co więcej istnieją prace, które sugerują, że podobne dysfunkcje na poziomie autonomicznego układu nerwowego mogą być etiopatogenezą, czyli przyczyną, a nie konsekwencją przewlekłego stanu zapalnego. Istnieją również doniesienia sugerujące, że wspomniany wyżej wysoki poziom estrogenu może mieć wpływ nie tylko na zmiany na poziomie włókien nerwowych
i liczbę komórek stanu zapalnego, ale nawet samą interakcje pomiędzy tymi układami.
Dobór leczenia endometriozy zależy od nasilenia objawów oraz planów reprodukcyjnych pacjentki i wymaga zindywidualizowanego i holistycznego podejścia. Nasz organizm to fascynujący twór i działa jak system naczyń połączonych. Ponieważ powstałe zrosty mogą wpływać na ogólne funkcjonowanie oraz komfort psychiczny pacjentki, warto uzupełnić celowane leczenie farmakologiczne o inne elementy. Jest kilka znanych metod dostępnych w naszej przychodni, gdzie pracując ze specjalistami można przetestować dodatkowe narzędzia i nabyć umiejętności radzenia sobie w chorobie:
- Leczenie osteopatyczne pomoże w złagodzeniu objawów towarzyszących endometriozie, gdyż jest to metoda niekoncentrująca się tylko na miejscu nacieków, ale traktująca ciało pacjentki jako całość. Powstałe zrosty mogą wpływać na połączenia nerwowe, ścięgna i powięzi, dlatego właściwy drenaż pozwoli na redukcję odczuwalnego napięcia. Praca manualna może pomóc w zwiększeniu ruchomości w obrębie miednicy i kręgosłupa. Pomoże również udrożnić przepływ krwi i limfy, co zwiększy skuteczność organizmu w samodzielnym zwalczaniu stanów zapalnych.
- Psychoterapia również może okazać się bardzo pomocna. Choroba w dotkliwy sposób może wpływać na codzienne życie pacjentek, ich karierę oraz znacząco obniżać jakość życia4. U osób z endometriozą obserwuje się pogorszenie stanu psychicznego, co może prowadzić do epizodów depresyjnych, czy izolacji społeczej. Praca z emocjami może być świetną terapią wspomagającą, dającą narzędzia do radzenia sobie z nadmiernym napięciem, co w konsekwencji pozytywnie wpłynie na stan naszego organizmu.
- TRE (Tension and Trauma Releasing Exercises) to metoda opracowana przez dr David’a Berceli’ego polegająca na wprowadzeniu pacjenta w naturalny stan drżenia, co pozwala na uwolnienie nagromadzonego stresu i rozluźnienie mięśni, również w obrębie bioder, gdzie często gromadzi się napięcie5. Ćwiczenia prowadzone przez wykwalifikowanego terapeutę pomagają w redukcji bólu i poprawie ogólnego samopoczucia.
- Pracując z oddechem możemy wpływać na nerw błędny, który pomaga kontrolować podstawowe funkcje życiowe człowieka. Jest on powiązany z różnymi typami włókien dlatego ma wpływ nawet na układ odpornościowy i nasze emocje. Ucząc się odpowiednich ćwiczeń będziemy w stanie stymulować nerw błędny, a tym samym wyciszyć układ nerwowy i zdobyć narzędzia do radzenia sobie w trudnych sytuacjach.
1. Endometriosis. Accessed March 8, 2024. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/endometriosis
2. Chantalat E, Valera MC, Vaysse C, et al. Estrogen Receptors and Endometriosis. Int J Mol Sci. 2020;21(8):2815. doi:10.3390/ijms21082815
3. Wei Y, Liang Y, Lin H, Dai Y, Yao S. Autonomic nervous system and inflammation interaction in endometriosis-associated pain. J Neuroinflammation. 2020;17(1):80. doi:10.1186/s12974-020-01752-1
4. van Stein K, Schubert K, Ditzen B, Weise C. Understanding Psychological Symptoms of Endometriosis from a Research Domain Criteria Perspective. J Clin Med. 2023;12(12):4056. doi:10.3390/jcm12124056
5. Herold A. Neurogenic tremor through TRE Tension, Stress and Trauma Releasing Exercises according to D. Berceli in the treatment of post-traumatic stress disorder PTSD. Psychol Couns Psychother. 2015;2(1-2):76-84.
