Na ile jesteśmy uważni podczas każdej jednej czynności wykonywanej w ciągu dnia? Jeżeli nie jesteśmy mistrzami mindfulness, to wiele aktywności wykonujemy jednak w sposób automatyczny. Może to być problematyczne w przypadku codziennych przeciążeń poszczególnych struktur naszego ciała, bo właśnie to z czasem prowadzi do wystąpienia nadwyrężenia w obrębie stawów, potencjalnych ograniczeń ruchowych, a nawet przyszłych, przewlekłych dolegliwości bólowych. Może macie monitor komputera po lewej stronie i cały dzień siedzicie skręceni? Może prowadzicie psa, trzymając smycz zawsze w prawej ręce i jesteście tak ciągnięci codziennie przez godzinę? A może zawsze trzymacie tę samą nogę na nogę? Lista może być długa i dla każdego z nas inna. W nawiązaniu właśnie do tych codziennych nawyków, które nie służą naszemu ciału przychodzimy dzisiaj do Was z tematem metody Feldenkraisa. Jest to holistyczne podejście, które pomaga pacjentom w odkrywaniu swobody w ruchu przy równoczesnym porzuceniu zbędnych napięć. W efekcie przynosi to nie tylko ulgę w bólu (jeżeli taki już występuje), ale także poprawę ogólnej postawy, płynności ruchu i świadomości ciała. Ponadto odkrywamy, że w imię większych zakresów ruchu zamiast „walczyć” z ciałem, lepiej nauczyć się z nim współpracować i obserwując własne nawyki ruchowe, które nam nie służą, wprowadzać w ich miejsce nowe, bardziej efektywne wzorce.
Zacznijmy od początku… Kim był Moshe Feldenkrais i jak doszło do powstania metody?
Moshe Feldenkrais to fizyk i inżynier, który urodził się w Rosji w 1904 roku1. Stworzył metodę nazwaną jego nazwiskiem w oparciu o własne trudne doświadczenia powrotu do sprawności po urazie kolana. Moshe zmagał się z bólem i ograniczeniami ruchowymi, a od lekarzy słyszał, że potencjalna operacja ma minimalne szansie powodzenia. Z tego właśnie powodu Feldenkrais postanowił samodzielnie znaleźć sposób na rehabilitację, co zapoczątkowało jego badania nad mechaniką ruchu, anatomią oraz psychologią. Wykorzystując wiedzę naukową, połączył koncepcje z różnych dziedzin, by stworzyć metodę opartą na delikatnych, świadomych ruchach, które miały poprawić nie tylko funkcjonowanie ciała, ale i jego świadomość2. Jego metoda bazuje na prowadzeniu pacjentów przez sekwencje ruchowe, które mają na celu odkrywanie bardziej efektywnych i harmonijnych sposobów poruszania się. W przeciwieństwie do tradycyjnych metod rehabilitacji, Feldenkrais skupiał się na rozwijaniu świadomości ciała i umysłu, co pomaga w poprawie funkcji motorycznych i ogólnego samopoczucia pacjenta. W swojej pracy zauważył, że wielu z nas nieświadomie używa zbyt dużej siły do prostych ruchów lub korzysta z niepotrzebnych grup mięśniowych, co prowadzi do zmęczenia i nadwyrężenia. Dzięki zwiększonej świadomości ciała osoby praktykujące tę metodę uczą się „odpuszczać” niepotrzebne napięcia, co sprzyja poczuciu lekkości w ruchu.
Na czym polega praca z wykorzystaniem metody Feldenkraisa?
Ludzki organizm naturalnie dąży do ruchu, który przyjmuje różne formy — od dynamicznych, jak bieganie i skakanie, po subtelne, takie jak pisanie, oraz nieustanne, jak oddychanie. Wiele osób nie zwraca uwagi na jakość swojego ruchu, a świadomość tej kwestii często pojawia się dopiero w przypadku kontuzji lub chęci poprawy umiejętności w konkretnej dziedzinie. Metoda Feldenkraisa to nowoczesna metoda reedukacji ruchu, która wykorzystuje paradygmat nauczyciel/uczeń i występuje w dwóch formach1:
- Awareness Through Movement (ATM) – forma ćwiczeń grupowych, podczas których instruktor prowadzi uczestników przez poszczególne sekwencje ruchów. Te ruchy są powolne i co ciekawe – często dosyć nietypowe. Dzięki temu uczestnicy mają szansę skupić się na szczegółach każdego ruchu, obserwować swoje działo i odkryć miejsca napięcia. Kluczowe jest tu to, że ruchy wykonuje się bez wysiłku, co pozwala na pracę bez obciążania mięśni i stawów.
- Functional Integration (FI) – forma sesji indywidualnych, gdzie terapeuta, za pomocą delikatnych dotyków i prowadzenia ruchu, pomaga pacjentowi w odkrywaniu nowych wzorców ruchowych. Dzięki tej formie pracy uczymy się odpuszczać napięcie i reagować na ruch z większą świadomością. Plusem sesji FI jest to, że są dostosowane do potrzeb indywidualnych, co jest szczególnie cenne w przypadku pacjentów z problemami bólowymi lub ograniczoną mobilnością, które wymagają więcej uwagi.
Oba podejścia, ATM i FI, mają na celu rozwijanie umiejętności ruchowych, ale różnią się metodą nauczania3. W obu przypadkach nauczyciele starają się zrozumieć, jak uczeń wykonuje ruch, by potem eksplorować inne możliwości. W procesie tym uczniowie są zachęcani do zauważania swoich nawykowych wzorców ruchowych, co jest kluczowe w procesie ich poprawy.
Jakie korzyści przynosi Metoda Feldenkraisa?
Przede wszystkim Metoda Feldenkraisa przynosi szerokie korzyści dla zdrowia fizycznego i psychicznego, które wynikają z regularnej pracy nad świadomością ruchu i ciała. Zaprzestajemy aktywności, które nie służą naszemu ciału, które jest nam za to wdzięczne, przy jednoczesnym uczeniu się czegoś nowego, za co z kolei dziękuje nam nasz mózg. Jednym z kluczowych efektów tej metody jest zmniejszenie napięcia mięśniowego i poprawa ruchomości stawów, co ma szczególne znaczenie dla osób borykających się z przewlekłym bólem kręgosłupa, bioder czy barków z powodu złych nawyków ruchowych, stresu lub wieloletnich przykurczów. W praktyce oznacza to, że zyskujemy umiejętność poruszania się z mniejszym wysiłkiem i większą płynnością, co pozwala lepiej wykorzystać energię w codziennych działaniach i uniknąć przeciążeń. Feldenkrais podkreślał, że to, jak się poruszamy, wpływa na naszą jakość życia, a także na to, jak odbieramy świat i samych siebie. Dzięki tej praktyce uczymy się obserwować i rozumieć subtelne sygnały płynące z naszego ciała, co nie tylko zapobiega urazom, ale sprawia, że lepiej rozpoznajemy, kiedy ciało potrzebuje odpoczynku lub zmiany nawyków. Osoby korzystające z tej metody często opisują, że czują się bardziej „połączone” ze swoim ciałem, co wzmacnia ich poczucie harmonii i zwiększa satysfakcję z codziennych aktywności.
Ogromną zaletą tej metody jest to, że jest dostępna dla osób w każdym wieku i niezależnie od poziomu sprawności fizycznej. Jest szczególnie pomocna dla pacjentów z przewlekłym bólem (szczególnie kręgosłupa i stawów), osób z ograniczeniami ruchowymi, które wynikają z przeciążeń, urazów lub operacji, seniorów, którzy chcą zachować sprawność i mobilność na dłużej oraz sportowców i artystów pragnących poprawić swoją technikę ruchu i zapobiegać urazom. W 2015 roku opublikowano metaanalizę na podstawie 7 badań, które wykazały, że Metoda Feldenkraisa korzystnie wpływa na poprawę równowagi u osób starszych2. Poszczególne z tych badań wykazały pozytywne efekty, takie jak zmniejszone odczucie wysiłku, zwiększony komfort życia, lepsze zrozumienie działania własnego ciała oraz poprawę w zakresie zręczności pacjentów.
Podsumowując, jest to narzędzie, które swoich wielbicieli znajdzie zarówno wśród pacjentów szukających ulgi w bólu, jak i tych, którzy chcą lepiej poznać swoje ciało i cieszyć się większą swobodą ruchu. To praktyka, która uczy, że mniej wysiłku może oznaczać więcej efektywności, a lepsza świadomość ciała może stać się kluczem do zdrowia i dobrego samopoczucia na co dzień. Chcielibyście spróbować, a nie wiecie gdzie? Polecamy naszą Przychodnię „Słuchając Ciała” i zajęcia!
1. Jain S, Janssen K, DeCelle S. Alexander technique and Feldenkrais method: a critical overview. Physical Medicine and Rehabilitation Clinics of North America. 2004;15(4):811-825. doi:10.1016/j.pmr.2004.04.005
2. Hillier S, Worley A. The Effectiveness of the Feldenkrais Method: A Systematic Review of the Evidence. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2015;2015(1):752160. doi:10.1155/2015/752160
3. Buchanan PA, Ulrich BD. The Feldenkrais Method®: A Dynamic Approach to Changing Motor Behavior. Research Quarterly for Exercise and Sport. 2001;72(4):315-323. doi:10.1080/02701367.2001.10608968
